Uyuz Hastalığı ve Uyuz Belirtileri, Tanı, Tedavi ve Önleme

Uyuz hastalığı, sarcoptes scabiei von hominis adlı bir akarın deriyi istila edip yuva yapması sonucu oluşan, bulaşıcı bir cilt rahatsızlığıdır. Uyuz, genellikle tropik bölgelerde ve yoğun nüfuslu alanlarda daha sık görülse de dünya genelinde yaygındır. Bu hastalığın belirtileri arasında geceleyin artan şiddetli kaşıntı, kızarıklık, deri döküntüsü ve içi sıvı dolu kabarcıklar bulunur.

Uyuz, insanlarda en sık geceleri ortaya çıkan yoğun kaşıntı ile kendini gösterir. Kaşıntı, uyuz böceğinin deriye tüneller açarak yumurtlama ve dışkı bırakması nedeniyle ortaya çıkar. Bu tüneller genellikle parmak araları, bilekler, dirsekler, meme uçları, bel ve genital bölge gibi vücudun ince derili ve kıvrımlı bölgelerinde bulunur.

Uyuz, genellikle ciltte kızarıklık, döküntü ve içi sıvı dolu kabarcıklar oluşturabilir. Bu belirtiler, enfekte olmuş kişinin cildinde görülen reaksiyonlardır ve genellikle kaşınmaya bağlı olarak ortaya çıkar.

Uyuz, hızlı bir şekilde yayılabilen ve tedavi edilmesi gereken bulaşıcı bir hastalıktır. Tedavi genellikle topikal ilaçlar kullanılarak yapılır ve enfekte olmuş kişinin ve yakın çevresinin tedavi edilmesi önemlidir. Uyuz, evcil hayvanlarda da görülebilir, ancak hayvanlarda ve insanlarda görülen akar türleri farklıdır. Evcil hayvanlarınızda uyuz belirtileri görüyorsanız, bir veteriner hekime danışmanız önemlidir.

Uyuz Hastalığı Nedir?

Uyuz hastalığı, cildin üst tabakasına yuva yapan mikroskobik boyutlardaki sarcoptes scabiei von hominis adlı akarın (uyuz böceği) deriyi istila ettiği, son derece bulaşıcı ve kaşıntılı bir cilt rahatsızlığıdır. Akarlar, deri bölgelerine yerleşerek yumurtlarlar ve bu bölgelerde çoğalırlar. Uyuz, yoğun kaşıntı ve sivilce benzeri bir döküntüye neden olarak kendini gösterir. Kaşıntı genellikle bilekler, dirsekler, cinsel organ çevresi, parmak araları gibi belirli bölgelerde yoğunlaşsa da tüm vücutta görülebilir. Kaşınma sonucu ciltte yaralar oluşabilir.

Uyuz Türleri Nelerdir

Uyuzun farklı türleri bulunmaktadır:

1. Kabuklu (Norveç) Uyuz:
   • Genellikle zayıf bağışıklık sistemine sahip bireylerde görülür.
   • Geniş cilt alanlarını kaplayarak kabuklu bölgeler oluşturma eğilimindedir.
   • Milyonlarca akara sahip olabilir ve klasik uyuzlarda görülen 10 ila 15 akarın yerine geçebilir.
2. Nodüler Uyuz:
   • Çocuklarda daha yaygındır.
   • Kahverengi-kırmızı nodüller, akarlar gittikten sonra bile deride kalabilir.
3. Büllöz Uyuz:
   • Yetişkinlerde görülür ve cilt kabarcıklarını içeren başka bir durum olan büllöz pemfigoid ile karıştırılabilir.
4. Saç Derisi Uyuzu:
   • Kafa derisinde meydana gelir ve sedef hastalığına benzeyen pul semptomları gösterir.

Uyuz Neden Olur?

Uyuz hastalığına, sarcoptes scabiei von hominis adlı sekiz bacaklı, küçük bir akar türünün derinin altına yerleşip burada yumurtlaması neden olur. Uyuzun bulaşması genellikle yakın ten teması yoluyla gerçekleşir. Uyuz olan bir kişiyle giysi veya yatak takımı gibi eşyaların paylaşılması, bu akarların artmasına ve bulaşmasına neden olabilir.

Uyuz hastalığı, özellikle sonbahar ve kış mevsimlerinde artış gösterir. Bu hastalık, kalabalık olan yerlerde, örneğin okullar, hastaneler, askeri kışlalar gibi bölgelerde daha sık görülebilir. Ayrıca, merak edilen bir konu da evcil hayvanlardan uyuz bulaşıp bulaşmadığıdır. Evcil hayvanlardaki uyuz akarları insanlara bulaşmaz. Hayvanlardan insanlara geçmezler. Ancak uyuz olan bir hayvanla temas etmek, akarın deriye girmesi durumunda kısa süreli kaşıntıya neden olabilir. Bu durumda akarlar ölür ve genellikle tedaviye gerek kalmaz.

Uyuz Nasıl Bulaşıyor

Uyuz hastalığı en az 15-20 dakika süreyle doğrudan veya yakın temas yoluyla bulaşır. Özellikle kişisel eşyaların paylaşıldığı yerlerde, aynı ortamda bulunan kişiler arasında veya kalabalık insan gruplarıyla sıkı temas halinde bulaşma riski artar.

Uyuz Belirtileri Nelerdir?

Uyuz hastalığının belirtileri, uyuz akarının vücuda yerleşmesiyle başlar. Belirtiler arasında şunlar bulunabilir:

1. Yoğun Kaşıntı: Özellikle geceleri şiddetlenen ve dayanılmaz hale gelen kaşıntı.
2. Çizgi Şeklinde Tüneller: Uyuz akarları tarafından yapılan yuvaların izleri olarak grimsi-beyaz veya ten renginde kabarık çizgiler. Bu tüneller genellikle el ve ayak parmakları arası, bilekler, koltuk altı, göbek deliği çevresi, bel, meme ucu ve kasık bölgesi gibi deri kıvrımlarında görülür.
3. Sivilce Benzeri Döküntüler: Ciltte yaygın olarak görülen sivilce benzeri kabarcıklar veya döküntüler.
4. Artan Kaşıntı ile Sıcak Banyo: Uyuz kaşıntısı, sıcak banyo sonrasında daha da artabilir.
5. Enfekte Olmuş Şişlik ve Yaralar: Kaşıma sonucu ciltte enfekte olmuş şişlikler ve yaralar.
6. Genital Bölgede Lezyonlar: Genital bölgede içi sıvı dolu lezyonların oluşması.
7. Kalın Kabuklar: Ciltte kalın kabuklar oluşabilir.
8. Bebek ve Çocuklarda Kaşıntı ve Kızarıklık: Bebek ve çocuklarda baş, yüz, boyun, avuç içi ve ayak tabanlarında kaşıntı ve kızarıklık.

Belirtiler, uyuz ilk defa bulaştığında 2-6 hafta içinde ortaya çıkabilir. Daha önce uyuz hastalığı geçirildiyse belirtiler 1-4 gün içinde ortaya çıkabilir.

Uyuz Hastalığı Nasıl Geçer

Uyuz hastalığını geçirmek için etkili bir tedavi, reçeteli ilaçların kullanımını içerir. Ancak, doğal seçenekleri de denemek isteyenler için bazı öneriler bulunmaktadır:

1. Çay Ağacı Yağı: Antibakteriyel özelliklere sahip olan çay ağacı yağı, topikal olarak cilde uygulandığında uyuz hastalığının semptomlarını azaltabilir.
2. Aloe Vera: İyileştirici ve yatıştırıcı etkisi ile bilinen aloe vera jeli, uyuz nedeniyle oluşan kaşıntıyı hafifletebilir ve uyuz akarlarını öldürebilir.
3. Neem Yağı: Antiinflamatuar etkileri nedeniyle uyuz semptomlarını azalttığına dair çalışmalar bulunan neem yağı, uyuz tedavisinde kullanılabilir. Ancak, daha sağlıklı sonuçlar için doktor önerisi önemlidir.
4. Kırmızı Biber: Sıcak banyo suyuna eklenen bir bardak kırmızı biber, uyuz semptomlarını hafifletebilir. Ancak, gözlerle temas etmemesine dikkat edilmelidir.
5. Karanfil Yağı: Antimikrobiyal etkileri olan karanfil yağı, uyuz belirtilerini hafifletebilir. Cilde topikal olarak uygulanabilir.
6. Biberiye Yağı: Uyuz akarlarının deri istilasını durdurma gücüne sahip olan biberiye yağı, aynı zamanda ağrıyı azaltabilir ve ikincil enfeksiyon riskini engelleyebilir.

Unutulmamalıdır ki, bu doğal yöntemlerin etkileri bireyden bireye değişebilir ve reçeteli ilaçlarla kıyaslandığında daha az güvenilir olabilir. Bu nedenle, uyuz tedavisi için kesin bir çözüm isteniyorsa, bir sağlık kuruluşuna başvurmak en doğrusudur.

Uyuz Hastalığı Tanısı

Uyuz hastalığının tanısı genellikle hastanın şikayetleri ve fiziksel muayene bulguları ile konur. Tipik belirtiler arasında geceleyin artan şiddetli kaşıntı, ciltte tüneller şeklinde izler ve kabarcıklar yer alır. Bunlarla birlikte, uyuz tanısı şüpheli durumlarda dermatoskopi veya mikroskopik inceleme gibi yöntemlerle desteklenebilir. Bu incelemelerle uyuz böceğinin yerleştiği tünellerdeki belirgin özellikler, tanı konmasına yardımcı olabilir.

Mürekkep testi de uyuz tanısına yardımcı olan bir yöntemdir. Kaşıntılı bölgeye mürekkep uygulanır, ardından alkollü bir bezle silinir. Eğer uyuz yuvası varsa, mürekkep yuva boyunca koyu bir çizgi oluşturacaktır.

Uyuz Nasıl Tedavi Edilir?

Uyuzun tedavisi için en yaygın kullanılan yöntemlerden biri, doktor tarafından reçete edilen permetrin krem veya losyonunun kullanılmasıdır. Bu insektisit, cildin boyun altına uygulanır ve belirli bir süre bekletilir. Alternatif olarak, doktor ivermektin adlı antiparaziter bir hapı reçete edebilir. Tedavi süreci, genellikle birinci dozdan sonra 1-2 hafta sonra ikinci bir dozun uygulanmasıyla tamamlanır.

Uyuz tedavisi sırasında dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta, hastanın giysilerini, yatak takımlarını ve diğer temas ettiği eşyaları tedavi sürecinin son 3 gününde yüksek sıcaklıkta yıkayarak veya hava almayacak şekilde paketleyerek akarların ölmesini sağlamaktır. Uyuz tedavisi konusunda doktorun önerilerine uyulmalı ve kendi başına ilaç kullanımından kaçınılmalıdır.

Uyuz tedavisi çeşitli yöntemleri içerir ve tedavi süreci genellikle doktorun önerileri doğrultusunda yürütülür. İşte uyuz tedavisinde kullanılan yöntemler ve ilaçlar:

1. Lokal Uygulanan Antiparaziter Losyonlar:
   • En sık kullanılan tedavi permetrin içeren kremlerdir. Aynı zamanda sülfür-katran içeren klasik majistral ilaçlar da lokal olarak kullanılabilir.
2. Ağızdan Alınan Tablet Formunda Sistemik Antiparaziter İlaçlar:
   • Ivermektin etken maddeli tabletler, uyuz tedavisinde kullanılır. Bu sistemik ilaç, vücuttaki akarları öldürmeye yardımcı olur.
3. Hijyen Önlemleri:
   • İlaçları sürmeden önce hastanın keselenerek banyo yapması önerilir.
   • Banyodan sonra deri iyice kurulanmalı, ardından kulak arkasından başlanarak tüm vücuda uyuz ilacı uygulanmalıdır.
4. Tırnakların Kısaltılması:
   • Tırnaklar uzunsa, uyuz akarlarının barınabileceği yerlerden biri olduğu için kısa kesilmelidir.
5. Kaşıntı İçin Antihistaminik Haplar veya Topikal Steroidler:
   • Kaşıntıyı hafifletmek için doktor tarafından önerilen antihistaminik ilaçlar veya topikal steroid kremler kullanılabilir.
6. Kaşıntıyı Hafifletici Kremler:
   • Çay ağacı ve aloe vera içerikli kremler, kaşıntıyı hafifletmeye yardımcı olabilir.
7. Uyuz Tedavisi İçin Kullanılan İlaçlar:
   • Permetrin içeren kremler en yaygın kullanılan uyuz ilaçlarındandır. Kükürt ve benzil benzoat içeren kremler de alternatif olarak kullanılabilir. Ivermektin içeren haplar da tedavi sürecine dahil edilebilir.
8. Gebelikte Uyuz Tedavisi:
   • Gebelik döneminde uyuz tedavisi için kükürtlü kremler ve permetrinli kremler kullanılabilir. Ancak, doktorun önerdiği dozlara dikkat edilmelidir.

Uyuz tedavisi kişisel hijyenin önemi ve ilaçların doğru kullanımını gerektirir. Tedavi sürecinde doktorun önerilerine uyulmalı ve reçeteli ilaçlar kontrollü bir şekilde kullanılmalıdır.

Uyuz hastalığından korunma

1. Yakın Temastan Kaçının:
   • Uyuz hastalığı genellikle yakın temas yoluyla bulaşır. Bu nedenle, uyuz hastalığına sahip kişilerle doğrudan teması önlemek önemlidir.
2. Kişisel Hijyen Kurallarına Uyun:
   • Sık sık elleri yıkamak, kişisel hijyen kurallarına uymak ve temiz kıyafetler giymek uyuzun yayılmasını engelleyebilir.
3. Ortak Kullanılan Eşyalardan Kaçının:
   • Havlu, yatak takımı, çamaşır gibi kişisel eşyaların ortak kullanımından kaçının. Bu tür eşyalar kişisel kullanım için ayrılmalı ve düzenli aralıklarla yıkanmalıdır.
4. Kalabalık ve Hijyenik Olmayan Ortamlardan Kaçının:
   • Kalabalık ve hijyenik olmayan ortamlarda bulunmaktan kaçının. Toplu taşıma araçları, kalabalık yerlerde uyuzun bulaşma riski artabilir.
5. Evcil Hayvanlarla Temastan Kaçının:
   • Evcil hayvanlar uyuz hastalığına neden olan akarları insanlara bulaştırmaz. Ancak yine de uyuzlu hayvanlarla temas etmekten kaçınılmalıdır.
6. Eşyaları Temiz Tutun:
   • Evdeki eşyaların temizliğine özen gösterin. Yatak takımları, giysiler, havlular düzenli aralıklarla yıkanmalı ve temizlenmelidir.
7. Kişisel Eşyaları Paylaşmaktan Kaçının:
   • Kişisel eşyalarınızı (tarak, saç fırçası, makyaj malzemeleri gibi) başkalarıyla paylaşmaktan kaçının.
8. Yeterli Havalandırma ve Temizlik:
   • Evlerinizi düzenli olarak havalandırın ve temizleyin. Temiz ortamlar uyuz bulaşma riskini azaltabilir.
9. Hastalık Belirtileri Olan Kişilerden Uzak Durun:
   • Uyuz belirtileri gösteren kişilerle yakın temastan kaçının ve gerekirse uzaklaşın.

Uyuz hastalığından korunma önlemlerine dikkat etmek, bulaşma riskini önemli ölçüde azaltabilir.

Uyuz Hastalığı ile ilgili sık sorulan sorular

1. Vücutta Uyuz Varlığı Nasıl Anlaşılır?
   • Vücuda yerleşen uyuz akarları, genellikle geceleri artan yoğun kaşıntı, deride sivilce benzeri döküntüler, ve küçük kabarcık ve şişliklerle kendini gösterir. Bu belirtiler, özellikle deri kıvrımları, parmak araları, dirsek yanları, kasık, cinsel organ, meme ucu ve göbek çevresinde görülür.
2. Uyuz Hastalığı Kendiliğinden Geçer mi?
   • Hayır, uyuz hastalığı kendiliğinden geçmez ve tedavi edilmezse kaşıntıya bağlı deri yaraları enfeksiyonlara neden olabilir. Uzman bir hekim gözetiminde tedavi gereklidir.
3. Uyuz İlk Nerede Başlar?
   • Uyuz akarları, cildin üst kısmında görünerek hastalığı başlatır. Akarlar zamanla cilt altına ilerleyerek kaşıntıya neden olurlar.
4. Uyuz Hastalığı Belirtileri Ne Kadar Sürede Ortaya Çıkar?
   • İlk defa uyuzla karşılaşanlarda belirtiler genellikle 2-6 hafta içinde ortaya çıkar. Daha önce uyuz geçirenlerde ise belirtiler genellikle 1-4 gün içinde başlar.
5. Uyuz Bulaşıcı Mı?
   • Evet, uyuz son derece bulaşıcı bir hastalıktır ve genellikle yakın temas yoluyla bulaşır. Ortak kullanılan eşyalar da bulaşma riskini artırabilir.
6. Uyuz Geçtikten Sonra Kaşıntı Ne Kadar Sürer?
   • Antiparaziter tedavi sonrasında bile kaşıntı hemen geçmez. Derideki duyarlanma nedeniyle kaşıntı, tedaviden sonraki 2-4 hafta sürebilir.
7. Uyuz Hastalığı Hayvanlardan Bulaşır Mı?
   • Hayvanlardan insanlara uyuz bulaşabilir, ancak hayvanlarda görülen uyuz akarı türü insanlara özgü olanından farklıdır.
8. Uyuz Tedavisinde Eşyalar Kaç Derecede Yıkanmalı?
   • Tedavi sürecinde kullanılan kıyafetler, çamaşırlar ve yatak takımları en az 60 derecede yıkanmalı ve ütülenmelidir.
9. Uyuz Vücutta Nasıl Yaşar?
   • Uyuz akarları cilt altında tüneller açarak yumurtalar bırakır ve bu tünellerde yaşar. Akarlar, dakikada 2,5 cm kadar yol kat edebilir.
10. Uyuz Hastalığı İçin Hangi Doktora Gidilir?
    • Uyuz tedavisi için Deri ve Zührevi Hastalıklar (Dermatoloji) bölümüne başvurmak gereklidir.
11. Uyuz En Hızlı Nasıl İyileşir?
    • Permetrin krem gibi antiparaziter ilaçlar, uyuz tedavisinde yaygın olarak kullanılır.
12. Uyuz Yataktan Bulaşır Mı?
    • Uyuz, doğrudan cilt teması ile bulaşan bir hastalıktır, ancak kontamine olmuş yatak ve diğer eşyalar da bulaşma riskini artırabilir.
13. Uyuz Saçta Yaşar Mı?
    • Genellikle uyuz vücutta görülür ve saçlarda yaygın olarak bulunmaz. Saçlarda kaşıntı varsa, bu genellikle başka bir durumun belirtisi olabilir, örneğin baş biti.
14. Uyuz Kaşıntısı Hangi Durumlarda Şiddetlenir?
    • Uyuz kaşıntısı genellikle geceleri veya sıcak banyo sonrasında artar.
15. Uyuz Vücutta Nasıl Görünür?
    • Uyuz, cilt altında tünellerin oluşturduğu sivilce benzeri döküntüler ve küçük, kırmızı şişliklerle kendini gösterir.
16. Uyuz Ne Kadar Sürede Geçer?
    • Doğru ve tam tedavi ile uyuz akarları ve yumurtaların tamamen ölmesi 4 haftaya kadar sürebilir.
17. Uyuz Olan Bir Kişi Uyuzu Nasıl Bulaştırabilir?
    • Uyuz, cilt teması yoluyla uzun süreli temasla bulaşır.
18. Uyuz Böceği Çıplak Gözle Görülebilir Mi?
    • Uyuz böcekleri çok küçük olduklarından çıplak gözle görülemezler. Ciltteki kaşıntı ve belirtiler, uyuzun varlığını gösteren işaretlerdir.